Puzzelen

Mijn mama van 90 jaar houdt zich op de donkere donderdagen in de winterperiode bezig met puzzelen. Ze legt liefst 1000 stukjes samen om tot één of andere mooie afbeelding te komen. Het helpt haar natuurlijk dat de eindafbeelding op de puzzeldoos is terug te vinden. En dat is nu één van de moeilijkheden als je de puzzel van de Vlaamse arbeidsmarkt moet leggen. Er ontbreekt een eindbeeld. Dat heeft niet alleen te maken met de voortdurende externe en interne evoluties waarmee de arbeidsmarkt te maken heeft maar vooral ook met de extreme complexiteit van ons arbeidsbestel. Onze arbeidsmarkt is geen uni-dimensionele puzzel maar een puzzel met meerdere dimensies en vele laden en lagen. Die multi-dimensionaliteit maakt dat de organisatie van de arbeidsmarkt weinig transparant is en de coherentie en consistentie vaak zoek is.

Zo heb je de dimensie van politieke bevoegdheden inzake arbeidsmarktbeleid : van Europees over federaal en regionaal tot provinciaal en lokaal. Door het gebrek aan homogene bevoegdheden aan de ene kant en de drang van elk niveau naar meer eigen bevoegdheden is het een echt institutioneel kluwen. Binnen die bevoegdheidséchelons heb je dan nog verdiepingslagen. Zo wordt het federaal niveau gekenmerkt door een versnipperd landschap van tientallen paritaire comités en subcomités, elk met hun eigen CAO’s, opleidingsfondsen en werkingsstructuren. Het Vlaams niveau kent een uitgebreid maar weinig verbonden ecosysteem van allerlei actoren zoals VDAB, commerciële en niet commerciële private arbeidsbemiddelaars, maatwerkbedrijven, arbeidszorginitiatieven, opleidingsinstituten, werkwinkels, SERV, doelgroepspecifieke begeleidingsorganisaties, het volwassenen- en tweede kansonderwijs, uitzendkantoren, e.a. Dan heb je nog de dimensie van maatregelen en tools zoals statuten, subsidies, uitbestedingen, tenders, erkenningsregelingen, deontologische kaders, RSZ-kortingen, loonkosttegemoetkomingen, dienstencheques, informatie- en matchingsplatformen, label- en kwaliteitszorgsystemen, … Die fragmentatie vind je bijvoorbeeld sterk terug in het domein van begeleiding met trajectbegeleiding, leerbegeleiding, outplacement, loopbaanbegeleiding, personal coaching, transitiebegeleiding, inplacement, mentoring, jobbemiddeling, e.a.

Doorheen deze dimensies zijn belangengroepen actief zoals werkgevers- en werknemersorganisaties die verschillende rollen opnemen zoals lobbying, deelname aan het sociaal overleg, uitvoerende partij bij CAO’s, subsidie-ontvanger voor de uitvoering van specifieke taken, beheerder van paritaire fondsen, … Die veelheid van rollen draagt natuurlijk ook niet bij tot de nodige publieke transparantie. Bovendien leidt de concurrentie van werkgeversorganisaties tot inefficiëntie en hogere kosten voor de leden-werkgevers en die van de werknemersorganisaties tot syndikaal opbod. Naast de werkgevers- en werknemersorganisaties zijn er ook nog heel wat andere belangenbehartigers die inspraak vragen zoals vertegenwoordigers van werkveldorganisaties, zelforganisaties, doelgroepverenigingen, federaties van intermediairen, HRM netwerken, bedrijfsverenigingen, etc …

Deze complexiteit maakt het quasi onmogelijk om de puzzel van de Vlaamse arbeidsmarkt te leggen en er een totaalbeeld van te krijgen. De vele dimensies verhogen de transparantie niet maar zorgen vooral dat er tussen de verschillende kotjes van de arbeidsmarkt grote en soms onwrikbare muren staan die de wendbaarheid verhinderen. Vlotte transities tussen sectoren, beroepen, regio’s, .. worden bemoeilijkt. Zo blijft de arbeidsmarkt een te rigide systeem en wordt de krapte versterkt.

Daarom zullen we het aantal stukjes van de puzzel drastisch moeten reduceren zodat het beeld van de arbeidsmarkt overzichtelijker wordt voor alle actoren. Dan kan ik hem op een zonnige zondag ook eens met mijn mama leggen!