Beter Politiek Beleid

‘Beter Bestuurlijk Beleid’ kan niet zonder ‘Beter Politiek Beleid’. In hun goed onderbouwde paper ‘Hoe de Vlaamse Regering haar werking en kerntaken kan versterken’ doen Peter Van Humbeeck, Filip De Rynck, Wouter Van Dooren en Lieven Janssens ( VTOM, 2023, Nr 4, 59-78) een vijftal aanbevelingen naar het politiek niveau :

• maak een regeerprogramma in plaats van een gedetailleerd regeerakkoord

• zorg voor procesafspraken om tot goed beleid te komen

• beperk de wekelijkse agenda van de Vlaamse regering

• organiseer thematische ministercomités

• versterk de interactie tussen politiek en administratie

Ik kan het hoe en waarom van deze voorstellen enkel maar bijtreden. Ze sluiten aan bij mijn bevindingen. Het Vlaams regeerakkoord leest nu als een Trois Suisses catalogus met een groot technocratisch gehalte en niet als een inspirerend en uitdagend programma. Het wordt pas echt absurd indien men weigert politieke beslissingen te nemen omdat iets niet in de catalogus is voorzien. In een wereld geconfronteerd met snelle en onverwachte veranderingen werkt zo’n principe verlammend. In één eerdere blog wees ik al op het feit dat ministers en kabinetten zich ook teveel met het ‘hoe’ moeien en dat juist daardoor goede procesafspraken zoals het werken met beheersovereenkomsten, is afgebrokkeld. Zo heeft één van de grootste Vlaamse agentschappen, VDAB, geen beheersovereenkomst. Begrijpe wie begrijpen kan? Niet alleen het regeerakkoord maar ook de agenda van de wekelijkse ministerraad is een Trois Suisses catalogus … waarin strategische, tactische en operationele punten en beslissingen, non papers en mededelingen mekaar afwisselen. En de agenda’s van de ministerraden voor het winter- en zomerreces dingen zelfs mee voor het Guinness Book of World Records.

Om de verkokering binnen de Vlaamse overheid tegen te gaan, wordt door hogergenoemde auteurs voorgesteld thematische ministercomités te organiseren waarin er plaats is voor domeinoverschrijdende reflecties en acties. Om dezelfde reden stelde de Creative Group in het rapport ‘Werken in een meer circulaire economie’ (Koning BoudewijnStichting, mei 2022) voor om een regering te vormen zonder ministersportefeuilles zodat de ganse regering samen alle strategische beslissingen zou nemen over alle beleidsdomeinen heen. Maar ook andere werkwijzen kunnen bijdragen tot een meer holistische besluitvorming. Zo kunnen interdepartementale beleidsraden waarin ministers en leidend ambtenaren zetelen, sterker politiek verankerd worden. De gemeenschappelijke beleidsraad onderwijs-werk is terzake een mooie illustratie. Zo zou het domeinoverschrijdend denken ook aangemoedigd kunnen worden door de oprichting van een ‘wetenschappelijke raad voor het regeringsbeleid’ naar Nederlands model. Dergelijke raad kan door zijn interdisciplinaire samenstelling brede adviezen geven aan de regering vanuit een lange termijn perspectief. Welk model men ook kiest, de verkokering moet dringend doorprikt worden om een globaal antwoord te bieden op de maatschappelijke uitdagingen.

Daarnaast zijn er m.i. nog twee bepalende politieke componenten om een duidelijk wetgevend kader te hebben dat het politiek handelen overkoepelt en faciliteert. Zo ontbreekt vandaag een Vlaamse ‘grondwet’, waarin de generieke rechten en uitgangspunten opgenomen zijn. Die ‘grondwet’ moet een rechtszekere basis vormen voor het organiseren van de Vlaamse bevoegdheden. Ik pleit hier niet voor een onafhankelijke Vlaamse Staat maar vind wel dat een Deelstaat met autonome en exclusieve bevoegdheden ook een richtinggevend kader zou moeten hebben waarin de grondbeginselen van de Deelstaat verankerd zijn. Het politiek handelen moet zich dan binnen deze grondbeginselen inschrijven. Verder moet de zesde staatshervorming ‘afgemaakt’ worden. Er zijn nog te veel aangelegenheden waarbij de deelstatelijke bevoegdheid niet homogeen is ingevuld of beperkt wordt door diverse juridische en budgettaire mechanismes. Het zou me te ver leiden om dit hier verder uit te werken maar ik heb de onvoltooidheid van de zesde staatshervorming voor wat het arbeidsmarktbeleid betreft, geïllustreerd in een bijdrage voor SamPol ‘Pleidooi voor een zevende staatshervorming’ (maart 2017, 58-66). Door het voltooien van dit kader kan de bevoegdheidsuitoefening en dus het politiek handelen coherenter en consistenter worden.

Hoe dan ook is het nodig om zich te bezinnen over het politiek werkingskader om te komen tot ‘beter politiek beleid’.