Politieke partijen en arbeidsmarktexperten pleiten om de onbeperkte duur van de werkloosheidsuitkeringen af te schaffen. Maar de werkloosheidsverzekering voorziet nergens zo’n onbeperkte duur; de uitkering is immers steeds gekoppeld aan beschikbaarheid voor de arbeidsmarkt. Die beschikbaarheid heeft twee componenten : is de werkzoekende beschikbaar voor een job en zijn er jobs beschikbaar voor de werkzoekende. Dat is de essentie van de werkloosheidsverzekering en dus ook van het activeringsbeleid.
De arbeidsmarkt is erg volatiel, complex en onzeker, bijzonder voor kwetsbare werkzoekenden. Zij hebben nood aan sterke publieke bemiddelingsdiensten die samen met partners de werkzoekende moeten gidsen naar een passende en duurzame job. Niet voor niets worden publieke bemiddelingsdiensten in de Europese Pijler voor Sociale Rechten beschouwd als essentiële diensten voor de burger.
Sommige werkzoekenden en andersactieven worden nog steeds tot werkloosheid gedwongen door wettelijke, administratieve en feitelijke obstakels. Denken we maar aan de te rigide regels inzake progressieve werkhervatting, het onzeker statuut van arbeidszorg en het gebrek aan toegankelijke kinderopvang of openbaar vervoer. Deze obstakels moeten dringend weggewerkt worden.
Een belangrijk deel van de kwetsbare en langdurig werkzoekenden heeft nood aan een tijdelijke of definitieve plaats in de sociale economie. Helaas kampt de sociale economie met budgettaire beperkingen, programmatienormen en regelneverij waardoor deze werkzoekenden zich niet actief kunnen engageren.
De menselijke maat lijkt soms zoek in de begeleiding van werkzoekenden. De digitale benadering met een standaardaanpak primeert. Voor kwetsbare werkzoekenden is een ‘human first’ en geen ‘digital first’ aanpak nodig waarbij de werkzoekende holistisch wordt benaderd.
De begeleiding van werkzoekenden is nog te veel confectiewerk met standaardmaten zoals opleiding, werkervaring, leeftijd. Maar echt maatwerk houdt ook rekening met elders verworven competenties, ontwikkelingspotentieel, de gezins- en gezondheidstoestand, de levensfase, andere rollen die worden opgenomen, verplaatsingsmogelijkheden, …
De afstand tot de arbeidsmarkt hangt niet enkel af van de positie van de werkzoekende zoals nu veelal het uitgangspunt is van beleid en praktijk. De afstand wordt ook bepaald door de vraagzijde, de werkgever, … Werkgevers kunnen die afstand verkleinen door af te stappen van verouderde wervingsmethodes en vooroordelen of door in te zetten op werkbaar werk.
Onderzoek toont aan dat er een positief verband is tussen een divers personeelsbestand en economische performantie. De te lage werkzaamheidsgraden van personen met een migratieachtergrond, personen met beperkingen, 60plussers en kortgeschoolden tonen aan dat bedrijven de troef van diversiteit en inclusie nog te weinig inzien. Zo houden ze mee de arbeidsmarktkrapte in stand.
Door datamining en AI toepassingen kunnen publieke bemiddelingsdiensten veel fijnmazigere adviezen aan bemiddelaars afleveren in functie van de diverse profielen van werkzoekenden. Technologie kan zo maatwerk faciliteren. Is het bovendien niet wenselijk om inclusieve technologieën in de rugzak van de werkzoekende te stoppen zoals beeld- en spraaktechnologieën voor slechthorende, slechtziende of anderstalige werkzoekenden?
Ik heb in mijn loopbaan met honderden werkzoekenden gesproken en ben nooit een werkzoekende tegengekomen die blij was dat hij werkloos was. Werkloos zijn en blijven is géén cadeau. Bovendien gaan er heel wat negatieve effecten op vlak van welzijn, gezondheid, burgerschap, opvoeding, gezinsbinding, financiële perspectieven… gepaard met werkloosheid. Effecten die politiek vaak worden vergeten.