Enclave

Het Groot Woordenboek der Nederlandse Taal definieert een ‘enclave’ als een stuk land dat omgeven is door vreemd grondgebied. Zo zijn Baarle-Hertog en Baarle-Nassau respectievelijk enclaves in Nederland en België. Andere bekende enclaves zijn Vaticaanstad, San Marino, Nagorno-Karabach en Lesotho.

Maar het begrip ‘enclave’ vind je ook terug in het Groot Woordenboek der Arbeidsmarkt. Het is een integratie-aanpak die hoofdzakelijk door de beschutte werkplaatsen, nu maatwerkbedrijven genoemd, werd en wordt gehanteerd. De CAO van 22 januari 2019 gesloten in het Paritair Subcomité voor de Vlaamse sector van de beschutte werkplaatsen, de sociale werkplaatsen en de maatwerkbedrijven geeft een goede omschrijving van een enclave-werking. Het betreft een begeleide inschakeling van één of meerdere doelgroepwerknemers van een maatwerkbedrijf in een andere onderneming of organisatie. Die begeleide inschakeling omvat een permanente en kwaliteitsvolle coaching op de werkvloer van die andere onderneming en organisatie door een deskundige werkvloerbegeleider van het maatwerkbedrijf. De doelgroepwerknemers blijven in dienst van het maatwerkbedrijf maar werken dagdagelijks in een ‘reguliere’ onderneming of organisatie.

De enclave-werking onderscheidt zich van pure uitzendarbeid doordat er sprake is van een duurzame inschakeling en een kwaliteitsvolle begeleiding op de werkvloer. Uit gesprekken met doelgroepwerknemers blijkt bovendien dat ze de onderneming waarin ze werken, niet als ‘vreemd grondgebied’ beschouwen maar echt als hun eigen werkplek. Ze voelen zich volwaardig deel van de onderneming. Dat biedt hen meer stabiliteit op vlak van werk en inkomen dan uitzendarbeid. Die sociale redenen pleiten voor het verder uitbouwen van enclaves in ondernemingen en organisaties.

Maar ook economische redenen ondersteunen de noodzaak om meer offensief in enclaves te investeren. Zo toont een studie van de POM West-Vlaanderen aan hoe belangrijk de maatwerkbedrijven en inzonderheid de enclave-werkingen zijn voor de verankering van het industrieel weefsel. Ze leveren dus een meerwaarde voor de lokale economie en bieden deze tevens groeikansen in een erg competitieve omgeving. Met de duurzaamheidsdoelstellingen van de Verenigde Naties voor ogen kunnen enclaves ook een deel-oplossing zijn voor het reshoren van bepaalde maak- en administratieve taken uit het buitenland. Zo worden mobiliteits- en milieubelastende effecten van te lange productieketens ingeperkt en nieuwe, zinvolle jobs gecreeërd voor kansengroepen. Het verdient dus echt aanbeveling dat de overheid geen programmatienormen hanteert die de groei van enclave-werkingen afremt. Door die blokkade verhindert de overheid immers én de groei van ‘reguliere’ ondernemingen én de inschakelingskansen van personen met beperkingen.

Maar ook HRM kan bijdragen tot het succes van enclaves in de eigen onderneming en organisatie. Ze kan nagaan welke activiteiten hiervoor in aanmerking komen, welke competenties van doelgroepmedewerkers in overleg met een maatwerkbedrijf kunnen ingezet worden, hoe de enclavewerkers kunnen deelnemen aan bedrijfsvormingen en -events, hoe ze eventueel kunnen doorstromen naar de onderneming, ... Je zal merken dat deze enclavewerkers dan niet alleen loyale medewerkers zijn maar ook echte ambassadeurs van jouw onderneming en organisatie. Zo onderscheidt zich de enclave van de arbeidsmarkt van de ‘institutionele’ enclave. Van een omsingeling door een vreemde omgeving is er dan immers geen sprake meer.